Beredskapsarbeidet i kommunen

Kommunen si beredskapsplikt er fastsett i Sivilbeskyttelsesloven.

I tillegg er det krav til vår beredskap i fleire lover og forskrifter som for eksempel:

 Helseberedskapsloven, Folkehelseloven, Drikkevannsforskriften og Forskrift om kommunal beredskapsplikt, 

 Kommunen har eit overordna kommunalt kriseplanverk:

• Kvalitetssystem beredskap
• Heilskapleg ROS
• Kommuneplans samfunnsdel og arealdel
• Beredskapsplan/Plan for Kriseleiing i Volda kommune
• Fagplanar 
• Andre beredskapsplanar i kommunen (sektornivå/einingsnivå) som inngår i heilskapleg beredskapsplan for Volda kommune.

Volda kommune er organisert med tonivåmodell. Ansvaret for beredskapsplanlegging er lagt på begge nivå (kommunedirektør og kommunalsjefar). Medan kommunedirektøren har ansvar for den overordna planlegging som kjem til uttrykk i "Plan for kriseleiing i Volda kommune", skal alle sektorar og driftseiningar ha eigne planar av mindre format som fokuserer på beredskap i dagleg drift. Nokre av desse planane vil vere reine fagplanar. Eksempel på det er «Hovudplan vatn og avløp m/del om vassmiljø» innafor for samfunnsutvikling og ”Smittevernplan for Volda kommune” i helse- og omsorgssektor.

Fleire sektorar/einingar har innanfor sine fagområde krav om eigne beredskapsplanane. M.a. har skulane krav i opplæringsforskrifta om forsvarlig planlegging av skuledrifta.  Helse -og omsorgsavdelinga er omfatta av krava i Lov om helsemessig- og sosial beredskap, medan einingane for teknisk sektor og utviklingsavdelinga vil vere omfatta av krava til beredskapsmessige omsyn i plan- og bygningslova osv.

Dei fleste beredskapsplanar i einingane er driftsrelaterte og fokuserer på førebygging av uønska hendingar i tenesta,  og avgrensing av skade når uhellet skjer. "Kvardagslige" uønska hendingar vil einingane ofte greie å handtere sjølve. Terskelen for å varsle uønska hending til kriseleiinga skal likevel vere svært låg.

Varsling til Kriseleiinga skal skje når det er behov for praktisk hjelp frå Kriseleiinga, men også når det berre oppstår behov innafor informasjonsberedskap. Det skal svært lite til/det vert oppmoda om å varsle utan å ta omsyn til at hendinga er "for liten". Dette for å sikre at sektorane/einingane ikkje vert ståande aleine med en situasjon som den overordna Kriseleiinga kan og bør ha ansvar for.

Sektorane/einingane skal ha ROS-analyser for uønska hendingar i si verksemd. Einingane  skal ha tiltakskort som er gjort kjent for dei tilsette, og som forklarer korleis hendinga skal handterast.

Sektorane/eininga skal ha fokus på førebyggande tiltak, m.a. i form av opplæring/orientering i personalmøte og rutinar for utøving av tenesta. 

Kommunen sitt ansvar i ein krisesituasjon er å delta i arbeidet med skadeavgrensande tiltak for å sikre menneske, miljø og økonomiske verdiar. Det kan også vere situasjonar der kommunen sjølv er ansvarleg for å handtere hendingar. Til dømes ved smitteutbrot e.l. Eksempel på oppgåver som kommunane kan få ansvaret for å handtere i ein krisesituasjon: (lista er ikkje uttømande):

• Skaffe informasjon om situasjonen i kommunen
• Gjere vedtak om tiltak for å hindre/redusere skade på personar, miljø og materielle verdiar, vurdere evakuering i høve fare for snøras (jfr. delplan: Plan for rasstengde vegar)
• Prioritere ressursar frå kommunen si side
• Halde kontakt med LRS (LokalRedningsSentral), eventuelt leiinga på skadestaden, dersom ikkje LRS er etablert.
• Utarbeide og sende ut informasjon til innbyggjarane og media 

NB: Dersom LRS er etablert, skal all informasjon om sjølve skaden gå ut derifrå!

• Gi rapport om situasjonen i kommunen til Statsforvaltaren. 
• Ta hand om skadde personar
• Omsorg for personar som har vore utsett for store påkjenningar
• Befolkningsvarsling
• Bistand ved evakuering av personar frå eit utsett område
• Innkvartering av skada eller redningsmannskap
• Informere om situasjonen i kommunen og gi forholdsreglar
• Forsyningsstøtte
• Sikre helsemessig trygge næringsmidlar og drikkevatn
• Gjennomføre regulerings-/rasjoneringstiltak
• Rette opp skadar på kommunikasjonar og andre anlegg
• Vern om kulturelle verdiar

Ved større ulykker er det viktig at alle krefter vert sett inn i ein samordna innsats for å avgrense skadeverknaden. Normalt er det den sivile redningstenesta, leia av politiet eller det kommunale brannvesen, som rykker ut og handterer brannar, ulykker og andre hendingar. Den sivile redningstenesta i Norge er tufta på ansvarsprinsippet, nærheitsprinsippet, likheitsprinsippet og samhandlingsprinsippet og er eit samvirke mellom fleire offentlege etatar, frivillige organisasjonar og private selskap med ressursar innan redningstenesta. Dei fire prinsippa kan definerast slik:

For at ein samla skal kunne utnytte dei tilgjengelege ressursane ved ei større hending, vert det etablert lokal redningssentral (LRS) i det aktuelle politidistriktet, under leiing av politimeisteren. Ved andre og mindre hendingar er det politiet som stiller med innsatsleiar og har skadestadsleiinga. Dersom ikkje politiet er til stades, så er det brannsjefen som er innsatsleiar. Dersom det er større hendingar, vert hovudredningssentralen (HRS) kopla inn, uavhengig av om hendinga er på land eller til sjøs.

Kommunestyret godkjente kommunen sin Heilskaplege ROS i juni 2024. ROS-rapporten ligg til grunn for kommunen sin overordna beredskapsplan. Her har vi forsøkt å danne oss eit «kommunalt» risikobilde over uønskte hendingar som kan skje i kommunen og rapporten dannar grunnlag for beredskapsarbeidet i kommunen.

Det skal i utgangspunktet vere organisasjonen si ordinære leiing som også fungerer som kriseleiing. I ei krise må det ikkje herske tvil om kven som er leiaren. Det vil seie at kan krisa handterast utan at det vert sett stab (dvs. at den overordna kriseleiinga må tre i funksjon), er det verksemda si ordinære leiing som leiar krisearbeidet, evt. med dei ekstra ressursar som vert stilt til rådvelde. 

Ved ei omfattande ulykke eller katastrofe kan ordførar/kommunedirektør bestemme at Kriseleiinga skal tre i funksjon. Den kommunale Kriseleiinga har ein overordna funksjon, og Kriseleiinga skal ikkje delta på skadestaden. I akuttfasen vil det normalt vere LRS (LokalRedningsSentral leia av Politiet) eller overbefal i brann- og redningstenesta eller som har ansvaret på krisestaden.

Kriseleiinga er:

• Kommunedirektør(leiar)
• Ordførar
• Kommunalsjef samfunnsutvikling
• Kommunalsjef helse- og omsorg
• Kommunalsjef oppvekst
• Kommuneoverlege
• Politistasjonssjef (eller den han utpeikar)

Møtande ressursar:

• Brannsjef
• Rådgjevar beredskap
• Kommunikasjonsansvarleg
• Digitaliseringsrådgjevar
• Varaordførar
• Sekretær

Kommunedirektør er leiar av Kriseleiinga, og utfører vervet i nært samarbeid med ordføraren og kriseleiinga.  Kriseleiinga kan kalle inn andre avhengig av kva hending.

Kriseomsorgsgruppa er ein del av kommunen sin akuttberedskap og skal gi støtte og omsorg i den første tida etter kriser, ulykker og katastrofar.

Kriseomsorgsgruppa har fokus på informasjon, praktisk hjelp og støtte. Ved kriser, ulykker og katastrofar av ekstraordinær karakter, der psykososiale påkjenningar er store, bør reaksjonar bearbeidast med hjelp av personell med kompetanse.

Kriseomsorgsgruppa er organisert i sektor Helse og omsorg med kommunalsjef som leiar. Avdelingsleiar for rus og psykisk helseteneste er nestleiar av kriseomsorgsgruppa, og er vara for kommunalsjef.

Kommunedirektøren og kriseleiinga oppnemner medlemmar til kriseomsorgsgruppa. Kriseomsorgsgruppa er tverrfagleg samansett. Sentralt personell er:

• Kommuneoverlege
• Kommunepsykolog
• Tilsette ved rus og psykisk helseteneste
• Tilsette i heimebaserte tenester,
• Tilsette ved helsestasjonen
• Tilsette ved legevakta
• Prestane i Volda kommune 
• Volda og Ørsta politistasjon

Risikobilete vert skildra av fleire nasjonale instansar. Bakteppe er ein alvorleg situasjon prega av Russlands angrepskrig mot Ukraina, krigen i Midtausten og tilspissa global konkurranse og rivalisering mellom stormakter om militær, politisk, økonomisk og teknologisk makt.

I januar 2025 la regeringa fram totalberedskapsmeldinga. Målet med meldinga er å styrke det sivile samfunnets motstadskraft.

• Eit sivilt samfunn som er førebudd på krise og krig
• Eit sivilt samfunn som motstår samansette trugslar
• Eit sivilt samfunn som støttar under militær innsats

Norsk sikkerheitsmynde sin årlege risikovurdering, RISIKO 2025. Målet med rapporten er å gi norske verksemder betre forutsetningar for å sjå eige sikkerheitsarbeid i ein større samanheng. Rapporten skildrar sårbarheiter som trusselaktørar prøvar å utnytte og tiltak for å redusere risikoen for at dei skal lukkast.

PST la fram Nasjonal trusselvurdering 2025 i februar. PST skriv i rapporten at dei forventar at 2025 vil bli prega av samansette trugslar, som mellom anna sabotasje, påverking og ulovleg etterretning.

Når viktig informasjon må raskt ut til innbyggjarane, vil Volda kommune sende deg eit varsel på telefon (SMS).

Adressebasert varsling kan til dømes skje ved:

• Vassbrot
• Kokevarsel
• Evakuering

Falsk informasjon

Startfasen av ei krise kan vere svært uoversiktleg. Då kan det vere informasjon i omløp som ikkje er korrekt. I enkelte situasjonar kan det til og med vere at personar og aktørar medvite deler slik informasjon for å forvirre og øydelegge. 

Søk difor først informasjon frå offentlege aktørar.

Lytt til offentlege kjelder

Volda kommune har som mål at du skal få all relevant informasjon om ei krise som gjeld oss, på våre nettsider. Vårt råd er difor å alltid gå til Volda kommune om ei krise oppstår.

Informasjon herifrå vil vi dele i og med andre kanalar. Sentralt her er Facebook, redaktørstyrte mediar og relevante brukarsystem (som skule- og barnehageportalen Vigilo).

Kommunen kan også nytte SMS-varsling for raskt å nå mange, om det skulle vere behov. Tilsvarande har også politiet og sivilforsvaret gjennom sitt naudvarsel.

Vi vil også dele vidare informasjon frå andre offentlege aktørar så langt som råd, men du kan også sjekke ut informasjon frå desse på eiga hand. Det kan vere informasjon frå politi, brannvesen, helsevesen, sivilforsvar med meir.

Telefon

Ved større hendingar vil kommunen opprette eigne telefonlinjer inn, der pårørande eller andre kan få svar på spørsmål. 

Dersom internett og telefon ikkje fungerer

Ved eit straumbrot vil fast internett gå ned med ein gong. Mobilnettet har batterikapasitet til å levere telefoni og internett i to til fire timar. Etter dette vil du ikkje kunne nå nettsidene til kommunen eller andre viktige aktørar. Det er då to moglegheiter:

1. Radio 
   Alle bør ha ein batteridriven DAB-radio som ein eigenberedskapen. Eventuelt kan radioen i bilen nyttast. Via NRK vil offentlege aktørar kunne dele informasjon i nyheitssendingar.
    
2. Fysisk oppmøte
   Dersom alle andre kanalar er nede, vil vi opprette informasjonspunkt på rådhuset. Her vil vi henge opp skriftleg informasjon og ha personell tilgjengeleg som kan svare på spørsmål (delar av døgnet i alle fall). 

Norske styresmakter rår til at flest mogleg er førebudde på å klare seg sjølve i ei veke. Det er fordi kommunar og naudetatar må prioritere dei som ikkje klarer seg utan hjelp i ei krise.

Råd om egenberedskap (dsb.no)

Slik bidrar du til Norges beredskap (dsb.no)

Radioaktiv forureining og stråling kan gi helseskade. DSA gir råd for kva ein kan gjere sjølve dersom det vert ei atomhending, Hva kan jeg gjøre? - DSA

Viss det skulle oppstå ein situasjon der radioaktivt nedfall rammar Noreg, vil inntak av reint jod kunne hindre opptak av radioaktivt jod i skjoldbrukskjertelen hjå unge menneske.

Kommunen har lager av jod til alle mellom 0 – 18 år samt gravide og ammande, og skal kunne distribuere tablettar til denne gruppa innan 12 timar etter at myndigheitene har gitt varsel om det.

Vidare skal kommunen gje jod til eigne tilsette under 40 år som har samfunnskritiske funksjonar.

I målgruppa skal desse likevel ikkje ta tablettane:

• Personar med kjent allergisk reaksjon mot jod. Ta kontakt med legevakt. 
• Personar med Graves sjukdom, autoimun thyreoditt, hypokomplemtemisk urtikariell vaskulitt og dermatitis herpetiformis
• Personar som har operert vekk skjoldbrukskjertelen treng ikkje ta tablettar

Godkjent av kommuneoverlegen 8. desember 2022

Tilfluktsrom er permanente beskyttelsesrom som vil kunne redusere omfanget av skadar som følgje av krigshandlingar.

Les meir om tilfluktsrom her: 

https://www.sivilforsvaret.no/dette-er-sivilforsvaret/tilfluktsrom/

Sjå oversikt over offentlege tilfluktsrom her (kart.dsb.no)